Ruda Wołoska

          Południowo – wschodnia Lubelszczyzna była często miejscem  walk pomiędzy książętami kijowskimi a władcami Polski. Te bezustanne  wojny nie sprzyjały trwałemu osadnictwu. Dopiero od roku 1388, gdy  król Władysław Jagiełło przekazał Ziemię Bełską księciu mazowieckiemu  Zimowitowi IV, sytuacja uległa zmianie. Z tymi wydarzeniami jest ściśle  związana historia Rudy Wołoskiej, której tereny wchodziły w skład  Ziemi Bełskiej. Na początku XV w. były to obszary wyludnione, pełne  łąk, bagien i lasów. Stanowiły doskonałe miejsca do wypasania bydła i owiec. Te dogodne warunki wykorzystali pasterze wołoscy, którzy przybyli w te strony na przełomie XV i XVI w. i osiedlili się. Wieś zorganizowali na prawie wołoskim. Od nich pochodzi drugi człon nazwy „Wołoska”. Na kształt wsi wpłynęły też warunki geograficzne, ponieważ składa się ona z kilku części, z których każda ma swoja nazwę. Są to: Załawki, Koniec, Wieś, Groszki, Gajówka, Bujsce, Kolonia, Gać i Zagumienki, często oddzielone od siebie łąką, bagnem lub drzewami.

Wieś początkowo nie była duża. W jej skład wchodził jeden folwark, 30 zagród chłopskich i dwie karczmy: jedna stała na początku Kolonii, druga przy drodze do Przeorska.

Występują tu pokłady wapnia i torfu. Przy trzech drogach wychodzących ze wsi znajdowały się drewniane krzyże, które miały bronić mieszkańców od głodu i morowego powietrza. We wsi były stawy, młyn wodny, kaszarnia. Było tez kilku tkaczy. Ludność początkowo zajmowała się pasterstwem, a potem rolnictwem. Chłopi na pańskim pracowali raz w tygodniu, a jeżeli ktoś był zadłużony, to pracował cztery dni. Miejscowi chłopi, przeważnie małorolni, szukali zarobku w pobliskich folwarkach albo u Żydów w mieście.

Byli tez tacy, którzy szukali szczęścia aż w dalekiej Ameryce. Szkołę powszechną, 4 – klasową, założono dopiero w 1916 r. Klasy umieszczano w budynkach miejscowych gospodarzy, dopiero w 1963 r. szkoła znalazła się w budynku własnym. Na szczególną uwagę zasługują dwie figury, które stoją przy wjeździe do tutejszej miejscowości od strony Tomaszowa. Jedna, wykonana z kamienia, należy do najstarszych figur w okolicy. Pochodzi z roku 1851. Jest to słup z rzeźbą św. Jana Nepomucena. Jej fundatorem był właściciel majątku Teofil Bojeński. Druga, stojąca w cieniu czterech lip, jest ku czci Matki Boskiej. Żeliwny krzyż, stojący na kolumnie, jest opleciony liściastą wicią. Fundatorem tej figury był Andrzej Pawluczuk. Ta figura pochodzi z roku 1907.

Ludność wyznania rzymskokatolickiego należała do parafii w Tomaszowie Lub. Gdy w 1995 r. erygowano parafię w Łaszczówce, mieszkańcy Rudy Wołoskiej znaleźli się w jej granicach. Szybko, bo już w 1994 r., pomyśleli o własnym kościele. Kuria Diecezjalna wyraziła zgodę na budowę, Urząd Gminy w Tomaszowie zakupił plac. Zaangażowanie miejscowej ludności było bardzo duże, bo już w 1995 r., w rozwidleniu dróg łączących Wieś z Kolonią i Bujscami stanęła świątynia. Jest to adaptacja kościoła filialnego z Hubinka w parafii Dyniska. Projektował go pan Rabiega z Tomaszowa Lub. Cała budowla wspaniale prezentuje się na tle wysokich olch i zielonych traw. Jest wykonana z czerwonej cegły, a jej ozdobą są białe wsporne mury i oryginalne wejście, które tworzą cztery kolumienki zwieńczone półkolami. Z daleka widać krzyż stojący na szczycie dzwonnicy. Wewnątrz kościoła, w głównym ołtarzu, jest obraz Jezusa Miłosiernego, a w bocznym u góry św. Faustyna, niżej obraz Matki Boskiej Tomaszowskiej. 15 lipca 1995 r. o godz. 18.00, w wigilię koronacji Matki Boskiej Szkaplerznej w Tomaszowie Lub. Ks. Biskup Jan Śrutwa poświęcił kościół, który otrzymał wezwanie Miłosierdzia Bożego. Należy jeszcze dodać, że teren kościelny jest ogrodzony płotem drewnianym na podmurówce. Wzdłuż płotu rosną drzewa iglaste.